به گزارش سلام لردگان, محمدولي عليئي جمعيت شناس و مدرس دانشگاه در گفتگوي مشروح با شبکه اطلاع رساني دانا ضمن اشاره به اينکه ما کاهش جمعيت نداريم بلکه عدم تناسب ساختار سني را در پيش گرفته‌ايم، اظهار داشت: در حال حاضر نزديک به يک ميليون نفر به جمعيت ايران اضافه مي شود ولي ساختار جمعيتي در حال پير شدن است و اگر اين پير شدن جمعيت در قالب جانشين يا مواليد اتفاق نيفتد، مشکل ايجاد مي‌کند.
وي در ادامه افزود: نرخ مواليد اگر به زير 2.1 برسد مشکل ايجاد مي شود و ما در سالهاي 87 و 88 به مرز 2.1 رسيديم و بعد از آن وارد بحران تغيير ساختار جمعيت شده ايم و اگر اقدامات پيشگيرانه صورت نگيرد، به دليل اينکه جمعيت يک جريان تدريجي و زمان بر است، در نتيجه ما زمان را از دست مي دهيم.
اين استاد جمعيت شناسي نرخ باروري را در ايران 1.7 دانست و تاکيد کرد: ولي اين نرخ براي اينکه از حالت بحراني خارج شود بايد برسد به 2.2 (در کشورهاي توسعه يافته نرخ مناسب براي باروري 2.1 است اما اين نرخ براي ما 2.2 يا 2.25 است زيرا ما مرگ و مير ناشي از حوادث زياد داريم) فاصله گرفتن نرخ باروري ما از 2.2 و رسيدن به 1.7 خطرناک است و بايد بررسي شود که چه اتفاقاتي افتاده است که ما به اين نرخ بحراني رسيديم و بايد چه اقداماتي انجام شود تا جلوي اين روند گرفته شود.
*تمايل براي تک فرزندي برگرفته از تاثير ماهواره و شبکه هاي اجتماعي بر خانواده است
* مشکلات تأخير در تجديد نسل جديد
عليئي ادامه داد:آنچه که در واقع اتفاق افتاده اين است که نحوه زندگي، شرايط موقعيت اجتماعي افراد و سبک زندگي تغيير کرده است به طوري که امروزه خانواده‌ها به لحاظ گسترش ارتباطات جهاني، تأثيرات زيادي از اينترنت، ماهواره و شبکه‌هاي اجتماعي پذيرفته‌اند و اين باعث شده است که خانواده‌ها تمايل به تک فرزندي و حتي بدون فرزندي داشته باشند و اين گونه ابزار آلات تکنولوژي بيشترين تأثير را در اين اتفاق داشته اند.
وي اضافه کرد: عوامل تأثير گذار ديگر، تحصيلات زنان که در قالب ارتقاء مدارج تحصيلي و بالا رفتن دانش اجتماعي است و همچنين اشتغال به معناي عاملي که فرزند آوري مانع تحقق آن است. بنابراين مجموع اين عوامل باعث شده است که خانواده ها ترجيح مي دهند که يا فرزند کمتري داشته باشند و يا اينکه در سنين بالا اقدام به فرزند آوري کنند به طوري که متوسط سن مادر در گذشته حدودا 24 سال بوده است ولي در حال حاضر بالاي 33 سال است و اين عامل تهديد کننده است که موجب تأخير در تجديد نسل مي شود.
عضو هيئت علمي دانشگاه در پاسخ با سوالي مبني بر اينکه بايد چه کار کرد که جلوي اين مسائل گرفته شود، گفت: مهمترين اقدام بايد برنامه ريزي طولاني مدت و درست باشد که يکي از آنها در قالب ايده‌دهي و هدايت اجتماعي از طريق برنامه ها و از طريق تغيير سبک زندگي است و همچنين مشوق‌هاي دولتي و نهادي است که مي شود براي خانواده ها عرضه کرد که در همه کشور ها نيز اعمال مي‌شود مانند مرخصي هاي زايمان، حفظ جايگاه شغلي و خيلي چيزهاي ديگر.
* با نگاه اومانيستي نمي توان مشکل جمعيتي را حل کرد
* نقش موثر مرخصي زايمان در تمايل زنان به فرزندآوري
اين مدرس دانشگاه مدل‌ها و تئوري‌هاي جمعيتي در دنيا را الهام گرفته شده از ديدگاه هاي سرمايه داري و اومانيستي دانست و اذعان کرد: با نگاه اومانيستي نمي توان مشکل جمعيتي را حل کرد همان طور که اروپائيان نتوانستند و به مشکل برخوردند و در اين نگاه که صرفاً به رفاه و آسايش و لذت‌جويي از دنيا به هر نحو ممکن توجه دارد، فرزند و فرزند آوري مزاحم است و والدين صرفاً به دليل علاقه به فرزند و نياز به پدر شدن يا مادر شدن، اقدام به فرزندآوري مي کنند و اين نياز خود را با يک فرزند ارضا مي کنند و فرزندان بعدي در آن نگاه معنايي ندارد جز افزايش هزينه هاي زندگي.
وي با اشاره به اينکه نمي توان توقع استقبال يا نگاه مناسب به اين مسأله اجتماعي را در فضاي دانشگاهي داشت، خاطرنشان کرد: در فضاي دانشگاهي ما، دانش اساتيد يا مبتني بر ديدگاه ها و نظريه هاي غربي است يا اينکه اگر متمايل به شرق باشند نيز ملهم از غرب است؛ البته تعدادي از اساتيد هستند که نسبت به اين مسأله منعطف و معتدل برخورد مي کنند اما مي توان به عنوان نمونه ذکر کرد که در سمينار جمعيت شناسي که 2 هفته پيش برگزار شد اصلا نگاه مثبتي نسبت به بهبود وضعيت فعلي وجود نداشت.
عليئي با اشاره به فرمايشات مقام معظم رهبري در مورد جمعيت، اظهار داشت: از اين جهت که در مجمع تشخيص مصلحت نظام فرمايشات رهبري به يک راهبرد تبديل شد و در آنجا سازمان‌ها و وزارت خانه‌هايي را موظف و متولي اين قضيه قرار داد جاي تقدير دارد اما به منظور محقق شدن، اين نهاد‌ها يک سري هزينه‌ها و بودجه‌ها و مقدماتي را لازم دارند.
وي با مثالي تشريح کرد: يکي از مسائلي که مي تواند در قضيه فرزند آوري نقش داشته باشد مرخصي زايمان براي خانم‌هاست و اين بسيار مهم است و تأثير گذار است و تصويب شده است که 9 ماه مرخصي زايمان بايد براي خانم ها در نظر گرفته شود اما به علت اينکه اين کار بسيار هزينه بر است، هيچ يک از سازمان‌ها و وزارت خانه‌ها فعلاً زير بار اين نرفته‌اند، بنابراين بايد برنامه‌ريزي دقيق انجام شود تا بتوان به قوانيني که تصويب مي‌شود جامه عمل پوشاند و اين مستلزم اين است که ضمانت اجرايي و مالي داشته باشند و گرنه صرفا با حرف زدن، کاري انجام نمي شود.
*تغيير نگرش در خانواده‌ها کليدترين موضوع جمعيت شناختي است
وي حمايت و استقبال مردم از برنامه ها نظام جمعيتي را بسيار با اهميت دانست و تاکيد کرد: اگر ما بخواهيم هر برنامه‌اي در هر نظام جمعيتي براي مردم در نظر بگيريم در صورت عدم استقبال مردم نسبت به آن مطمئناً با شکست مواجه خواهد شد و عکس آن هم صادق است به اين معني که اگر مردم خودشان بخواهند کاري را انجام دهند و مسئولين بخواهند جلوي آنها را بگيرند در اين صورت نيز باز مردم پيروز خواهند شد. از اين لحاظ همه مواردي که ذکر شد از جمله برنامه ريزي هاي مناسب و سياست هاي تشويقي و ... همه مکمل اين هستند که بايد در ابتدا تغيير نگرش در مردم بوجود بيايد که در غير اين صورت اگر در خانواده ها تغيير نگرش بوجود نيايد و براي آنها تفهيم نشود که فرضا تک فرزندي چه مشکلاتي دارد، بالا رفتن سن ازدواج اين مسائل را دارد و خيلي ديگر از اين دست مسائل براي مردم عيني و ملموس نشود، هر برنامه ريزي اي که انجام گيرد محقق نخواهد شد حتي اگر با جبر و زور همراه باشد باز هم تأثير ناچيزي خواهد داشت.
اين مدرس دانشگاه يادآور شد: اگر تغيير نگرش ايجاد شود مردم بسيار بيشتر استقبال مي کنند و هزينه‌ها نيز بسيار کاهش خواهد يافت به طور مثال در حال حاضر در جامعه ما اگر خانمي پنج فرزند داشته باشد در نگاه عامه ما نگاه ارزشي به وي نخواهد شد و ضد ارزش محسوب مي شود اما در زمان گذشته اگر خانمي کمتر از سه يا چهار فرزند داشت در نگاه عامه زني بود که مشکل داشته است و نتوانسته است فرزند بياورد و يا اگر هم فرزند آورده، نتوانسته است آنها را حفظ کند بنابراين کليدي ترين موضوع تغيير نگرش در خانواده‌هاست و موارد ديگر نقش تسهيل‌گر را دارند؛ چنانکه در خيلي از کشور‌ها نيز اين اتفاق افتاده است و توجه به اين موضوعات بسيار تعيين کننده است.
منبع. دانا